Phật giáo Tây Tạng nhấn mạnh vào Guru. Guru là chủ đề rất khó để giải quyết, bởi vì, như trước đây tôi đã nói, trong thời đại cổ của cả Ấn Độ và Tây Tạng, mối quan hệ giữa Guru và đệ tử là mối quan hệ cá nhân. Vị thầy có một vài đệ tử thân cận. Ngài biết họ rất rõ, và họ cũng biết ngài. Ở đó có sự tin tưởng lẫn nhau. Các thực hành thì rất cá nhân. Khi tôi ở cùng với vị thầy ở Ấn Độ, ngoại trừ tu viện của ngài và cư sĩ người Tạng, ngài chỉ có một vài đệ tử phương Tây. Thông thường khi người Âu châu đến gặp ngài, ngài sẽ gửi họ đến các vị Lama khác. Nhưng đôi khi ngài cũng chọn vài người ở lại. Và mặc dù chúng tôi đều bắt đầu cùng một thứ, trong thời gian ngắn, chúng tôi thực hành rất khác biệt. Tôi không bao giờ nhận giáo lý với bất kỳ ai khác. Cũng có một ni sư người Mỹ, một ni sư Hà Lan, và một ni sư Thụy Sĩ, họ đến vài năm sau khi tôi trở thành tỳ kheo ni. Chúng tôi là chị em Pháp. Đôi khi một người trong số chúng tôi thỉnh cầu quán đảnh, và vị Lama của tôi sẽ nói, “Hãy chờ đến khi ba hay bốn người các con cùng nhau, và ta sẽ ban nó cho tất cả.” Bởi vậy chúng tôi sẽ nhận quán đảnh và khẩu truyền cùng nhau, nhưng chúng tôi chưa nhận giáo lý cùng nhau bao giờ.
Ví dụ, Khamtrul Rinpoche sẽ bảo tôi thực hiện một thực hành đặc biệt, và tôi nghĩ rằng, “Thật tuyệt, đó là thực hành mà con muốn làm.” Và tôi sẽ nói với các chị em Pháp, và họ nói, “Ồ, tôi hy vọng ngài không bảo chúng ta làm thế.” Và tôi nói, “Nếu đó là phản ứng của các bạn, ngài sẽ không làm vậy.” Và ngài đã không làm thế. Tôi biết rằng vị Lama [vị thầy] của tôi biết tôi hơn chính tôi biết bản thân mình. Ngài sẽ bảo tôi làm điều mà chưa từng nảy ra trong tôi, nhưng hoàn toàn đúng đắn. Kiểu tin tưởng này rất quan trọng, và bạn có nó khi bạn biết bạn có một vị thầy, người hoàn toàn hiểu bạn. Làm sao bạn có thể không có niềm tin vào một người như thế?
Một vấn đề xảy đến hiện tại bởi vì Kim Cương thừa trở nên nổi tiếng ở phương Tây và phương Đông, và rất nhiều vị Lama không ngừng đi khắp nơi trên thế giới. Nói rằng ngài sẽ ở đây. Ngài ở đây trong vài ngày, có thể ngài ban một quán đảnh và vài giáo lý, sau đó ngài lại đi. Có thể ngài không trở lại sau năm năm. Trước tiên, làm sao bạn có thể liên lạc với vị thầy đó, và thứ hai, nếu bạn có thể, làm sao bạn có thể gặp lại ngài? Và làm sao các ngài nhớ bạn là ai? Đó là vấn đề lớn. Các bản văn Mật thừa nói rằng bạn cần quán sát vị thầy, hay chính xác hơn là vị thầy tiềm năng của bạn, trong mười hai năm trước khi chấp nhận ngài.
Một vị Guru chân chính không chỉ cho riêng đời này. Ngài là cho tất cả các đời của chúng ta. Chúng ta cần tin tưởng rằng ngài có thể đưa chúng ta đến giác ngộ, bởi chính ngài đã chứng ngộ như vậy và nó thể trao nó cho chúng ta. Một vị Guru chân chính cũng là người chỉ ra cho bạn trí tuệ nguyên sơ cố hữu, giác tánh và sự thấu suốt của tâm. Đây là trạng thái không điều kiện, vượt khỏi ý nghĩ, quan niệm. Vị Guru, người chỉ ra cho bạn tâm này để bạn thấy nó trong chốc lát là một vị Guru thực sự. Thật khó để có kết nối như vậy, nhưng không phải là không thể. Tuy nhiên, đôi khi chúng ta có thể cố gắng trong một thời gian dài mà không có mối quan hệ mạnh mẽ như vậy. Chúng ta có thể xoay sở bằng cách nhận các chỉ dẫn và giáo lý từ việc gặp các vị Lama, những bậc đầy đủ phẩm tánh và gây ra niềm tin tưởng. Các ngài không cần thiết phải là vị thầy trong đời này của chúng ta. Chúng ta có lòng sùng mộ với các ngài và điều đó là đủ trong lúc ấy. Điều cần thiết là có lòng sùng mộ với vị Lama bởi vì khi chúng ta thực hành Kim Cương thừa, luôn ở một vị Lama ở trung tâm. Chúng ta không thể giả vờ có lòng sùng mộ. Hoặc là chúng ta có lòng sùng mộ hoặc là không.
Cá nhân tôi không nghĩ Kim Cương thừa dành cho mọi người. Tôi cũng nghĩ rằng nếu bạn sắp bước trên con đường Kim Cương thừa, nếu bạn không chuẩn bị để từ bỏ mọi thứ và tiến hành các cuộc nhập thất mở rộng, thì điều quan trọng là giữ cho thực hành thật đơn giản. Rất nhiều vị Lama nhấn mạnh với tôi về mức độ khó của Kim Cương thừa. Là các bậc trì giữ truyền thừa, các ngài phải học rất nhiều thực hành khác nhau, nhưng các ngài không bao giờ thực sự có đủ thời gian để quán sát và tiêu hóa bất kỳ thực hành nào trọn vẹn. Các ngài đều đồng ý rằng cách thức để thành công là tập trung và tiếp tục thực hành đơn giản, điều rất ý nghĩa với bạn.
Một trong các lợi thế của Phật giáo Tây Tạng là nó giống như một siêu thị tâm linh lớn. Nếu chúng ta bước vào thiền Zen, chúng ta sẽ được bảo rằng, “Đây là cách thức chúng ta thiền định.” Nếu bạn không làm theo thế, bạn phải đến nơi khác. Nếu bạn đến một trung tâm vipashyana, bạn sẽ được bảo rằng, “Đây là cách chúng tôi thực hành thiền vipashyana.” Nếu bạn không thích nó, bạn quả không may mắn. Nhưng trong Kim Cương thừa, có rất nhiều thực hành. Có vipashyana, có thiền định Zen, có nghiên cứu, có bộ áo giáp toàn vẹn của các quán tưởng Kim Cương thừa với chư Phật và Bồ Tát trong từng sự trộn lẫn màu sắc có thể. Có vài thứ cho mọi người – an bình, tức giận, kiểu an bình và kiểu tức giận. Đàn ông, đàn bà, màu xanh, đỏ, xanh dương, trắng, rất nhiều tay và chân, hai tay và chân, một đầu, đứng thẳng, ngồi xuống, nằm; bất cứ kiểu gì bạn muốn. Có rất nhiều kiểu và mọi người có thể tìm ra cách thức để thực hành. Khi bạn tìm ra điều bạn muốn và thực sự đồng nhất với nó, bạn có thể ở cùng với điều đó.
Mỗi vị Lama xuống thị trấn sẽ nói với bạn rằng, thực hành đặc biệt của ngài là kho tàng đặc biệt nhất, bí mật nhất, tuyệt đối, cao cấp nhất, được phát lộ, mà người ta từng nghe nói đến. Và bạn sẽ nghĩ rằng, “Ồ, tôi phải nhận Pháp này.” Một tuần sau đó, người khác đến cùng với thực hành khác, và bạn sẽ hoàn toàn rối loạn, chán nản và tệ nhất là, hoàn toàn chưa chứng ngộ! Điều quan trọng là không quá tham vọng. Chúng ta cần quay trở về với nền tảng. Trước tiên, là động cơ. Lý do chúng ta làm điều này, mục đích của nó là gì? Hãy vun bồi một trái tim từ bi, bồ đề tâm, ước nguyện giác ngộ vì lợi ích của chúng sinh. Thực sự sống cuộc đời đức hạnh. Giải quyết với sự không gây hại, không nói dối, từ bỏ tà dâm. Chúng ta cần phải thực tế. Nếu chúng ta nghiêm túc trên con đường tâm linh, chúng ta cần sống cuộc đời dựa trên nền tảng cơ bản. Chúng ta cần chịu trách nhiệm cho các hành động và hiểu điều gì là tốt và xấu.
Đầu tiên, chúng ta phải sống cuộc đời theo Pháp cơ bản. Sau đó, chúng ta nên thực hành, điều gì đơn giản, dễ tiếp cận và điều mà ta có thể hòa hợp vào đời sống hàng ngày. Như thế, nó sẽ hiệu quả và hoàn thành các nguyện ước. Dần dần chúng ta có thể thực sự cảm thấy mọi thứ đang chuyển hóa. Nhưng chúng ta cần tránh cạm bẫy tham vọng. Tôi biết nhiều người đi khắp nơi trên thế giới, thọ nhận nhiều quán đảnh cao cấp, sau đó kết thúc với mọi hứa nguyện này. Khi bạn thọ nhận các quán đảnh cao, bạn thường phải hứa nguyện. Điều này nghĩa là bạn cần phải thực hành pháp đó hàng ngày. Nó có thể tốn một hay hai giờ. Nếu bạn có rất nhiều các hứa nguyện thực hành như vậy, bạn sẽ mất ba hay bốn giờ cho chương trình thiền định. Thêm vào đó bạn còn công việc, gia đình, đời sống xã hội và nỗi sợ hãi là nếu bạn không thực hiện các hứa nguyện thực hành, bạn sẽ rơi xuống địa ngục. Thứ được dự định là sự chuyển hóa cuộc đời bạn thành ý nghĩa thực sự và niềm vui lại trở thành gánh nặng lớn. Tôi biết một vị Lama, người nói với tôi rằng ngài thực hành hứa nguyện ba giờ mỗi ngày. Nếu ngài thức dậy đủ sớm và làm nó vào buổi sáng, ngài cảm thấy khá nhẹ nhõm. Nếu không, thì phần còn lại trong ngài, ngài cảm thấy gánh nặng trên vai bởi ngài biết, ban đêm, khi ngài mệt mỏi, ngài phải giành ba giờ thực hành. Hiện tại điều đó không giúp ích nhiều, đặc biệt là với cư sĩ. Vị Lama của tôi thường nói, “Đừng nhận những hứa nguyện lớn. Hãy giữ thực hành của con nhỏ bé và đơn giản, và thực hành.” Đây là lời khuyên tốt. Tôi luôn rất rõ ràng với các vị Lama khi thọ nhận quán đảnh. Xin lỗi, con không nhận hứa nguyện này. Tôi nói thế trước khi nhận quán đảnh, và các ngài có thể quyết định xem tôi có thể nhận không. Thường thì các ngài chấp nhận.
Thật dễ dàng để bị cuốn vào việc nhận toàn bộ hứa nguyện này. Nó là một kiểu tham lam về Pháp khác. Bạn không muốn bỏ lỡ thứ gì. Vấn đề là trong Kim Cương thừa điều quan trọng là phải biết thầy của bạn và con đường của bạn. Chúng ta cần giữ nó càng đơn giản càng tốt và thực hành như thế. Nó chỉ nên đủ thử thách với chúng ta, chứ không quá nhiều để áp đảo chúng ta. Chúng ta nên có thể tiếp tục nó và hòa nhập nó nhiều hơn vào cuộc đời, các mối quan hệ và công việc cho đến khi không còn sự tách biệt giữa thời gian thực hành và đời sống thường nhật.
Tenzin Palmo
Việt dịch: Tuệ Tạng